نوێنەری سکرتێری نەتەوەیەکگرتووەکان لەدووا کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان چی خستەڕوو؟

(جنین پلاسخارت – Jeanine Plasschaert) لە رۆژی ٢ / ٢ / ٢٠٢٣، چی بە پێویست زانی، کە دەبێت حکومەتی عیراق و گەورە بەرپرسە سیاسییەکان و حکومەتی هەرێمی کوردستان بیکەن: سەبارەت بە بەرژەوەندیی خەلک و کیانی هەرێمی کوردستان؟
لێرەدا ئەو پەیڤانەی پەیوەندییان بەم بابەتە ھەیە، بە کوردیی دەیانخەمە ڕوو. (لەگەل وەرگێڕانی عەرەبیی و دەقی ئینگلیزیی)، دەبێت حکومەت و خەلکی هەرێم گرنگیی پێبدەن، چونکە داخوازییەکان ژیاریی و چارەنووسسازن بۆ ئێستاکە و ئایندەی خەلک و کیانی هەرێمی کوردستان؛ وچونکە ئەو ئەنجومەنە پێش ٣٢ ساڵ بە بریاری (٦٨٨) ڕێخۆشکەر بوو بۆ دامەزراندنی “پەناگەی ئارام – Safe Haven) لەسەر پارچەیەکی دیاریکراوی خاکی کوردستان – لە لایەن هاوپەیمانانی جەنگی دووەمی کەنداو، لە ئەنجامی راپەرێن و کۆڕەوی گەل لە بەھاری ١٩٩١. ئەو “پەناگەی ئارام”ەش بە هاوکاریی نەتەوەیەکگرتووەکان و یارمەتی هاوپەیمانان، لە ڕێگەی (هەلبژاردنی ١٩٩٢) بووە (دیفاکتۆ هەرێمی کوردستان – عیراق – بەپێی ئەمری واقیع)، و لە ٢٠٠٥ یش بووە (دیجورا هەرێمی کوردستان – عیراق)، واتە بە شێوەیەکی یاسایی و فەرمی لە نێو دەستووری عیراق چەسپێندرا، بەجۆرێک کە ئەو دەستوورە بێ ڕازیبوونی گەلی کورد هەموار ناکرێت – ئەم میکانیزمە گرنگەش بۆ گەلی کورد، بەڕاوێژ و هاوکاریی زانایەکی زانستی سیاسەتی هاوپەیمانان بەرجەستەکرا. و چونکە ئەو ئەنجومەنە بەپێی بەندی هەشتەمی بڕیاری ژمارە (٦٨٨)ی بۆی هەیە بگەڕێتەوە سەر پرسەکە. (واتە حکومەتی ءیراق بۆی نییە جەوهەر و ئامانجی ئەم بڕیارە پشتگوێ بخات و بە هەوەسی خۆی مامەلە لەگەل گەلی کورد لە عیراق بکات، و پارتە سیاسییەکانی کوردستانیش نابێت بەردەوام ململانیی سیاسیی و بەھەوەسی خۆیان حوکمرانی هەرێم بکەن)، بۆیە ئەم وشانەی خانم پلاسخارت لێدووانی ڕووت نین، بەلکو داواکارین و ھۆشیارییدانن، کە لە بەرزترین دەزگای نێودەولەتییەوە ئاراستەی هەر دوو حکومەتی ئیتیحادی عیراق وهەرێمی کوردستان و سەرکردایەتی هەردوو حزبی سیاسیی حوکمران لە هەرێم کراون، وباش نییە پشتگوێ بخرێن، ئەگەرنا ئاکام لەبەرژەوەندی گەل و خاک و کیانی هەرێمی کوردستان نابێت.
(…)
لە گوتارەکەی دا هاتووە:
ڕیزدار خانمی سەرۆک
لە واقیعدا چەندین بواری دیکە هەن، کە بایەخ پێدانی یەکسەریان پێویستە لەلایەن حکومەتی عیراقەوە. هەر لە ئالنگارییە ژینگەییە گرنگەکان، بایەخی سەربەخۆیی وزە، بەردەوامبوونی گەڕانەوەی هاوولاتییە عیراقییەکان لە کامپی ھۆل و ئۆردوگا و بەندیخانەی دیکە لە باکووری رۆژهەلاتی سوریا، تا پێویستی بەجێبەجێکردنی خێرای ڕێکەوتنی سنجار؛ کۆتاییهاتن بە دیالۆگ سەبارەت بە کەرکوک، {…}.
(لێرەدا مەبەستی نوێنەری سکرتێری نەتەوەیەکگرتووەکان لەبارەی قەزای سنجار و پارێزگای کەرکوک ئەوەیە: دەبێت ڕەوشی سنجار ئاسایی بکرێتەوە و ئاوارەکانی بگەڕێنەوە ناوچە و ماڵی خۆیان، و لەلایەن نوێنەرانی فەرمیی خەلکەکەیەوە بەڕێوە ببردرێت. بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە ڕێکەوتنی پەیوەندیدار لەنێوان هەردوو حکومەتی ئیتیحادی و حکومەتی هەرێم جێبەجێبکرێت، گروپ و لایەنی دەرەکیی و نانیزامی نەبنە تەگەرە لەم بوارە؛ هەروەها پێویستە حکومەتی عیراق لەوەش تێبگات کە پرسی پارێزگای کەرکوک نابێت بەم شێوە ئالۆز و نادەستوورییەی ئێستا بمێنێتەوە و تەواوکردنی چارەسەرییە دیارکراوەکەی دەبێت بە دیالۆگ فەراهەم بکرێت). بەڕای من بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە پێویستە ئەم پرسە ئەولەوییەتی داواکاریەکانی حکومەتی هەرێم بێت لە حکومەتی ئیتیحادیی، و دەبێت حکومەتی ئیتیحادیش پابەند بێت، هەم بە چارەسەرییە دەستوورییە پەسەندکراو و پشتگوێخراوەکەی لەلایەن ئەو حکومەتە، وهەم بە پێی بەرنامەی حکومەتی نوێ و ڕێکەوتنی لەگەل لایەنە کوردییەکان لەم بارەیەوە لە بەرنامەکەیدا، وئیدی کاتی ئەوە هاتووە کە تەگەرەکان بە دیالۆگ وەلابنرێن بۆ تەواوکردنی چارەسەریی دەستووریی ئەم پرسە گرنگ و مەترسیدارە).
پاشان خانم پلاسخارت دەلێت:
ڕێزدار خانمی سەرۆک
سەبارەت بە پەیوەندییەکان لەنێوان بەغداد و هەولێر: بەرنامەی حکومەت (مەبەستی حکومەتی ئیتیحادیی عیراقە) پابەندیی خۆی بەچارەسەرکردنی دۆزە هەلواسراوەکان لەنێوان حکومەتی ئیتیحادیی و حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕاگەیاندووە، بە دەرچواندنی یاسای نەفت وگازەوە، لەماوەی شەش مانگ دا. بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە چەند هەنگاوێک هاوێشتراون، لەوانە چەند سەردانێک لەئاستی بەرز وپێکهێنانی چەند لێژنەیەکی تەکنیکی هاوبەش. ڕێکارەکان بەشێوەیەکی گشتیی ئەرێنین، و ئەمەش شتێکی باشە. لەگەل ئەمەش گفتوگۆی ڕێکخراو، کە گرنگییەکی گەورەی هەیە بۆ ئەوەی مۆرکی دامەزراوەیی بە گفتوگۆکان بدات، هێشتا ونە. گرنگتریش لەمە، ئەم وتووێژانە نەکراونەتە ڕێکەوتنی هەستپێکراو؛ لەوانە، هەروەک باسمان لێوەکرد، لەبارەی پرسی زۆر پێویستی میزانیەی ئیتیحادیی بۆ ساڵی ٢٠٢٣. بەڕاچاوکردنی کردارەکان، ھیوادارین بریاریی دوایی دادگەی ئیتیحادیی بالا تەگەرە نەخاتە سەر رێگەی گفتۆگۆکانی پیادەدەکرێن سەبارەت بە میزانیە. ئۆمێدەوارین کە لەجیاتی ئەوە، بەغداد و ھەولێر پالنەریان ھەبێت بۆ گەیشتن بە رێکەوتنی ھەمیشەیی و دوورکەوتنەوە لە بەڕێوەبردنی تەنگژەی بەردەوام.
لەبارەی ھەرێمی کوردستانەوە، لە ئاگادارکردنەوە ڕاگەیاندنییەکانی پێشووم دا، بەکورتی لە مەترسییەکانی ململانێی سیاسیی ناوخۆییەوە دوام؛ وبەداخەوە، هێشتا ناتەبایی لەنێوان حزبە حوکمرانەکان لە هەرێمی کوردستان شوێنەواری نەرێنیی لەسەر دامەزراوە و گەلی بەجێدەهێلن. بگرە ڕەنگی داوەتەوە لە بایکۆتکردنی یەکێک لە حزبەکانی هاوبەندیی حوکمران لە دانیشتنەکانی ئەنجومەنی وەزیران لە مانگی ئۆکتۆبەرەوە.
ڕۆژی شەموی ڕابردوو، کۆبوونەوەیەکی حزبەکان تروسکاییەکی هیوای بەخشی. لەکاتێک دا ئەم کۆبوونەوەیە بۆخۆی پەیامێکی گرنگە، ناتوانم جەخت لە کارکردن بە پەلە وبەشێوەیەکی کردەیی نەکەمەوە. با، ڕوون (ڕاشکاو) بین: حزبە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان نابێت کاتی زیاتر بەفیرۆبدەن. لەم سەروبەندەدا، پێویستییەکی زۆر بە چارەسەریی ناوەندیی خێرا هەیە، سەبارەت بە ناکۆکییە دارایی و ئیداریی و ئاسایشییەکان وبە هەلبژاردنی هەلواسراو. (مەبەستی ئەوەیە: دەبێت سەرکردایەتی هەردوو حزبی حوکمران لە هەرێمی کوردستان بۆ چارەسەریی کردەیی سەرجەم کێشە ناوبراوەکان سازان لەگەل یەکدی بکەن، و نابێت چیدیکە کاتی زیاتر بەناتەبایی لە بەرێوەبردنی ھەرێم بەفیرۆ بدەن).
………………………………
سيدتي الرئيسة
هناك بالطبع العديد من المجالات الأخرى التي تتطلب الاهتمام الفوري من الحكومة العراقية. من التحديات البيئية الهامة؛ أهمية استقلال الطاقة؛ استمرار عودة المواطنين العراقيين من مخيم الهول وغيره من المعسكرات والسجون في شمال شرق سوريا؛ الحاجة إلى التنفيذ السريع لاتفاقية سنجار؛ الانتهاء الذي طال انتظاره من حوار كركوك. الانتقال من الاستجابة الإنسانية نحو الحلول الدائمة والتنمية؛ لقضايا مثل التعديلات الدستورية والتقدم الجوهري في إصلاح قطاع الأمن – على سبيل المثال لا الحصر.
سيدتي الرئيسة
انتقل إلى العلاقات بين بغداد وأربيل. أعرب برنامج الحكومة عن التزامه بحل القضايا العالقة بين الحكومة الاتحادية وحكومة إقليم كردستان، بما في ذلك تشريع قانون النفط والغاز في غضون ستة أشهر. وقد تم اتخاذ بعض الخطوات الأولية لتحقيق هذا الهدف، بما في ذلك عدد من الزيارات رفيعة المستوى وإنشاء لجان فنية مشتركة. تم وصف الديناميكيات بشكل عام بأنها إيجابية، وهذا شيء جيد. ومع ذلك، فإن الحوار المنظم، الذي يظل ذا أهمية كبيرة لإضفاء الطابع المؤسسي على العلاقات، لا يزال مفقودًا. والأهم من ذلك، أن هذه المشاورات لم تترجم بعد إلى اتفاقيات ملموسة؛ بما في ذلك، كما ذكرنا، حول القضية الملحة للميزانية الفيدرالية لعام 2023.
مع أخذ الأمور في الاعتبار، نأمل ألا يعيق الحكم الأخير للمحكمة الاتحادية العليا المفاوضات الجارية بشأن الميزانية. نتمنى بدلاً من ذلك أن تكون لكل من بغداد وأربيل محفزات للتوصل إلى ترتيب دائم للابتعاد عن إدارة الأزمات المستمرة.
بخصوص اقليم كوردستان.
في إحاطاتي الإعلامية السابقة، أوجزت مخاطر الصراع السياسي الداخلي. وللأسف، لا تزال الانقسامات بين الأحزاب الحاكمة في إقليم كوردستان تترك آثارًا سلبية على مؤسساته وشعبه. بل إنها تُرجمت إلى مقاطعة أحد احزاب الائتلاف لجلسات مجلس الوزراء منذ أكتوبر/ تشرين الأول.
يوم السبت الماضي، قدم اجتماع للأحزاب في السليمانية بصيص أمل. بينما كان هذا الاجتماع بحد ذاته رسالة مهمة، لا يسعني إلا أن أؤكد على الحاجة إلى العمل بسرعة وبشكل عملي. لنكون واضحين: لا يمكن للأحزاب السياسية في إقليم كوردستان أن تضيع المزيد من الوقت. وبالتالي، هناك حاجة ماسة إلى حلول وسط سريعة بشأن الخلافات المالية والإدارية والأمنية والانتخابية المعلقة.
…………..
Madam President,
There are of course many other areas that require the immediate attention of Iraq’s government. From the significant environmental challenges; the importance of energy independence; the continued returns of Iraqi nationals from Al-Hol and other camps and prisons in North-eastern Syria; the need to swiftly implement the Sinjar Agreement; the long-awaited finalization of the Kirkuk-dialogue; (…).
Madam President, turning to Baghdad-Erbil relations. The government programme expressed commitment to resolve outstanding issues between the federal and the Kurdistan Regional Governments, including legislating the oil and gas law within six months.
Some initial steps have been taken to this end, including a number of high-level visits and the creation of joint technical committees. Dynamics were generally described as positive, and that is a good thing. Yet a structured dialogue, which remains of great importance to institutionalize relations, such dialogue is still missing. And crucially, these consultations are yet to translate into concrete agreements, including, as mentioned, on the pressing issue of the 2023 federal budget.
All things considered; it is our hope that the recent ruling of the Federal Supreme Court does not stymie ongoing negotiations on the budget. We wish instead that both Baghdad and Erbil remain incentivised to reach a lasting arrangement so as to move away from constant crisis management.
Zooming in on the Kurdistan Region. In my previous briefings, I outlined the risks of political infighting. Regrettably, divisions among ruling parties in the Kurdistan Region continue to have adverse effects on its institutions and its people. It even translated into one coalition party boycotting the cabinet sessions since October.
Last Saturday, a meeting of the parties in Sulaymaniyah offered a glimmer of hope. While this meeting in itself was an important message, I cannot but emphasize the need to act quickly and pragmatically. To be clear: the Kurdistan Region’s political parties cannot afford to lose more time. Hence, swift compromises on outstanding fiscal, administrative, security and electoral disagreements are urgently needed.
(…).